„Vali þjóðarinnar“ verður breytt

Nú í vikulokin er Íslendingum stefnt í kjörklefana í þriðja sinn á árinu. Ríkisstjórninni finnst þarfast að efna nú til rándýrrar kosningar til stjórnlagaþings, en þeirri furðusamkomu er ætlað að útbúa tillögu að nýrri stjórnarskrá, rétt eins og ekki séu nein brýnni verkefni til að sinna. Er auðvitað með ólíkindum að ríkisstjórn á krefjandi örlagatímum skuli helst ná samstöðu um dýr og óþörf mál sem þó eru líkleg til að vega að undirstöðum þjóðfélagsins og kljúfa þjóðina. Áður hafði ríkisstjórnin einbeitt sér að inngöngubeiðni í Evrópusambandið og því að koma óviðkomandi erlendum skuldum fallins einkabanka yfir á skattgreiðendur, en nú bætir hún árás á stjórnarskrá lýðveldisins á afrekaskrána. Auðvitað verða fyrstu viðbrögð margra skynsamlega þenkjandi manna þau, að þeir neita að kjósa til samkomunnar. En gallinn við þau skiljanlegu viðbrögð er sá, að hinir munu samt kjósa og ekki væri gott ef þeir einir veldu þá sem endurskoða eiga stjórnarskrána. Því er líklega illskást, úr því sem komið er, að menn mæti á kjörstað og standi við bakið á þeim fáu sem bjóða sig fram til þess að verja stjórnarskrána fyrir þeim herskara alþekktra örlagaþrasara sem nú sækja að þessum undirstöðum landsins úr öllum áttum.Niðurstöðunum breyttEn þeir sem ætla að mæta á kjörstað á laugardaginn sjá sér til stórrar undrunar þegar þeir lesa lögin um stjórnlagaþingið, að til stendur að breyta kosningaúrslitunum frá því sem kjósendur velja. Í 2. mgr. 14. gr. laga nr. 90/2010 um stjórnlagaþingið, þar sem fjallað er um úthlutun þingsæta, segir að hafi „frambjóðendur af öðru kyninu fengið úthlutað færri en tíu sætum eða sem nemur tveimur fimmtu allra þingsæta [skuli] úthluta sætum til þeirra frambjóðenda sem næstir eru í röðinni af því kyni, sé þá að finna, þangað til hlutfall þeirra [nemi] að minnsta kosti tveimur fimmtu allra fulltrúa. Heildartala þingfulltrúa [skuli] þó aldrei vera hærri en 31.“ Þetta þýðir með öðrum orðum, að úrslitum kosninganna er í raun breytt eftir á, að því leyti að einstaklingar, sem kjósendur hafa ekki kosið á þingið, fá þar sæti allt að einu. Getur hæglega komið upp sú staða, að sæti á stjórnlagaþinginu fái frambjóðendur með mun færri atkvæði en ýmsir þeirra sem ekki fá sæti! Þegar frambjóðandi fær ekki þingsæti, en er með fleiri atkvæði en annar, sem þó fær þingsæti, og skýringin er sú að sá með mörgu atkvæðin er af röngu kyni en hinn af réttu, þá má færa sterk rök að því að þeim með fleiri atkvæðin sé mismunað vegna kynferðis síns. Og víkur þá sögunni að plaggi nokkru sem ráðherrar, álitsgjafar og Landssamtök meinlokumanna á höfuðborgarsvæðinu segja einum rómi að sé úrelt: Í 1. mgr. 65. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands segir að allir menn skuli vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis eða annarra atriða. Í 2. mgr. sömu stjórnarskrárgreinar segir svo að konur og karlar skuli njóta jafns réttar í hvívetna.Kosningaúrslitin fara líklega til dómstólaEf sú sennilega staða kemur upp, að einstaklingur nái ekki kjöri en þurfi að horfa upp á annan frambjóðanda með færri atkvæði skjótast fram fyrir sig vegna kynferðis, hvað gerist þá? Er ekki rétt að gera ráð fyrir því að hann leiti réttar síns og láti reyna á fyrir dómstólum hvort þingsætaúthlutun eftir kynferði standist stjórnarskrá?Greinin birtist í Morgunblaðinu 25. nóvember 2010.